душа

душ/а ж, мн. души

1 қалб, кўнгил, юрак; по ~е кўнгилдагидек; дидига мос; мне это не по ~е бу менга ёқмайди (ёқмаяпти), бу менинг дидимга тўғри келмайди; предан ~ой и телом своему делу ўз ишига жону тани билан берилган; радостно на ~е кўнгил шод; тревожно на ~е кўнгил ғаш; по ~ам говорить дилкашлик қилмоқ, очиқчасига (очилишиб) гапиришмоқ, юракдан гапирмоқ, дил розин айтмоқ, хасратлашмоқ; вложить душу во что жонини бермоқ, жон фидо қилмоқ; ~а не лежит к кому-чему кўнгилга ёқмайди, кўнгил кўтармайди; ~а не принимает хуш кўрмайди, ёқтирмайди, кўнгил тортмайди; ~а радуется кўнглинг (баҳри-дилинг) очилади; от (всей) ~и (или всей ~ой) чин қалбдан, чин юрақдан, самимий; жить ~а в душу разг. бир жон, бир тан бўлиб яшамоқ, иноқ (аҳил) яшамоқ; залезать (или влезать) в душу пинжига кирмоқ, сирига ошно бўлмоқ; кўнглини топмоқ; сколько ~е угодно истаганча, хоҳлаганча; ни ~ой, ни телом не виноват ҳеч ғуноҳи(м) йўқ; отвести душу кўнгилдагини айтиб енгил тортмоқ, кўнгилдагини чиқармоқ, кўнгил ёзмоқ; брать на ~у что ўзига (ёки ўз устига, зиммасига) олмоқ; за ~у берёт юракни эзади; ~и не чаять в ком жуда яхши кўрмоқ, ғоят севмоқ; ~а не на месте (или ~а болит) кўнгил жойида эмас, кўнгил алағда (безовта, ғаш); с ~и воротит от чего кўнгилни оздиради;

2 жон, руҳ, как бог на ~у положит худонинг буюргани (пешанада бори) бўлади; отдать богу душу бандаликни бажо келтирмоқ; ўлмоқ, қазо (вафот) қилмоқ, жон бермоқ, ~а с телом расстаётся куни(м) битди, жон чиқар пайти келди; ~а в пятки ушла жони чиқиб кетди, қўрқиб кетди; в чём ~а держится аранг лиқиллаб турибди, бурнидан тортса йиқилади (йиқилгудай);

3 феъл-атвор (характер) рамзи; кўнгил, бағир; добрая ~а кўнгли бўш, кўнгилчан, юмшоқ (одам); низкая ~а пасткаш, разил (одам); у него ~а нараспашку у кўнгли очиқ одам, шалдир-шулдир, бир қоп ёнғоқ;

4 перен. чего жони, жону дили, юраги, отаси; ~а всего дела бутун ишнинг бошида турган киши (отаси); ~а общества жамиятнинг юраги, жону дили;

5 разг. одам, киши, жон; в доме ни ~и уйда ҳеч ким (ҳеч зот) йўқ; живой ~и нет бирорта жон эгаси йўқ, ҳеч ким йўқ; на душу населения аҳоли жон бошига;

6 уст. крепостной деҳқон; ✦ мёртвые души 1) ўлик жонлар; 2) ҳисобда бор, ўзи йўқ кишилар; без ~и истар-истамас; завқсиз; с ~ой берилиб, жону дил билан, бажонидил, жон деб; завқ билан; петь с ~ой берилиб (завқ билан) куйламоқ; в ~е 1) кўнглида, кўксида, ичида, ўзича; в ~е он не был согласен кўнглида у норози (рози эмас, қўшилишмас) эди; 2) табиатан, табиатида; он поэт в ~е у табиатан шоир, шоирлик унинг табиатида бор; для ~и разг. ўзи учун, ўзини (ўз ҳузур-ҳаловатини) кўзлаб; ~а моя! разг. жоним!, азизим!, азизам!; за ~ой нет (ничего, ни копейки) у кого ҳеч вақоси (сариқ чақаси, бир тийини ҳам) йўқ; за милую душу сўзсиз, индамасдан; ~а-человек разг. дилдор (дилбар) одам, жонон одам, одамохун,